ប្រវត្តិសាស្រ្តនៃអន្លង់វែងនិងមជ្ឈមណ្ឌលសន្តិភាព
នៅដើមដំបូងនៃការសម្រេចចិត្តរបស់មនុស្សជាតិដើម្បីយកឈ្នះលើអំពើអាក្រក់គឺជំនឿទុកចិត្តថាអរិយធម៌កំពុងតែរីកចម្រើនជាលំដាប់ឆ្ពោះទៅរកថ្ងៃដែលសង្គ្រាមអំពើឃោរឃៅនិងអមនុស្សធម៌ត្រូវបានលុបបំបាត់។ ការថ្លែងសុន្ទរកថានយោបាយនិងនីតិវិធីតុលាការបានអំពាវនាវឱ្យមានការចង់បានការផ្លាស់ប្តូរលឿនប៉ុន្តែវាគឺជាជ័យជម្នះតូចតាចនៅថ្នាក់សហគមន៍នៅក្នុងថ្នាក់រៀនទីលាននិងចន្លោះរស់នៅរបស់គ្រួសារដែលពិតជាជំរុញឱ្យមានការរីកចម្រើន។ ការបង្កើតមជ្ឈមណ្ឌលសន្តិភាពអន្លង់វែងនៅឆ្នាំ 2015 គឺជាជោគជ័យមួយ។
មជ្ឈមណ្ឌលសន្តិភាពស្ថិតនៅក្នុងភូមិអន្លង់វែងដែលជាភូមិជនបទតូចមួយនៅភាគខាងជើងនៃប្រទេសកម្ពុជាដែលត្រូវបានបញ្ចូលក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរក្រហម។ តំបន់នេះគឺជាកន្លែងដំបូងដែលត្រូវបានសង្រ្គោះដោយពួកខ្មែរក្រហម (ប្រហែលជាឆ្នាំ 1970) និងជាទីបញ្ជាការចុងក្រោយរបស់ខ្មែរក្រហមមុនពេលប្រគល់ខ្លួនដល់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាក្នុងឆ្នាំ 1999 ។ ដូច្នេះប្រវត្តិសាស្ត្រអន្លង់វែងត្រូវបានផ្សាភ្ជាប់ជាមួយប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ។ ចលនាក្រហម។ សំណល់រូបកាយនៃរបបខ្មែរក្រហមអាចរកឃើញនៅក្នុងតំបន់ (ឧទាហរណ៍កន្លែងបូជាសពប៉ុលពតនិងផ្ទះសន្ធឹកសន្ធាប់របស់តាម៉ុក “បងទី 5” ឬ “អ្នកគុក”) ប៉ុន្តែសំខាន់ជាងនេះទៅទៀតមានភាគច្រើននៃបច្ចុប្បន្នអន្លង់ អ្នកស្រុកវ៉េងគឺជាអតីតខ្មែរក្រហម។ ដូច្នេះបុគ្គលទាំងនេះតំណាងឱ្យប្រវត្តិសាស្រ្តនៃចលនាខ្មែរក្រហម។ មជ្ឈមណ្ឌលសន្តិភាពខិតខំពន្យល់រឿងរ៉ាវរបស់ខ្មែរក្រហម (ពីទស្សនៈរបស់ខ្លួនរហូតដល់ការរំលាយខ្លួន) ដើម្បីលើកកម្ពស់ការផ្សះផ្សានិងការព្យាបាលនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានិងដើម្បីទប់ស្កាត់អំពើឃោរឃៅបែបនេះកើតឡើងម្តងទៀតទាំងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានិងនៅបរទេស។
បន្ទាប់ពីកងទ័ពវៀតណាមបានកាន់កាប់ភ្នំពេញនៅថ្ងៃទី 7 ខែមករាឆ្នាំ 1979 កងកម្លាំងខ្មែរក្រហមនិងគ្រួសាររបស់ពួកគេបានដកថយទៅមូលដ្ឋានទ័ពក្បែរព្រំដែនជាមួយថៃឬទៅជំរុំជនភៀសខ្លួននៅក្នុងប្រទេសថៃ។ ដប់ឆ្នាំក្រោយមកខ្មែរក្រហមដែលនៅសល់បានកាន់កាប់អន្លង់វែងហើយបានគ្រប់គ្រងភូមិនេះរហូតដល់ថ្ងៃទី 9 ខែកុម្ភៈឆ្នាំ 1999 នៅពេលដែលពិធីបុណ្យសមាហរណកម្មផ្លូវការបានកើតឡើងដែលនាំឱ្យភូមិក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។ សព្វថ្ងៃនេះអតីតកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមនិងគ្រួសាររបស់ពួកគេរស់នៅជាមួយគ្នាជាមួយអ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបប្រល័យពូជសាសន៍ខ្មែរក្រហមនៅក្នុងភូមិ។
ភាពតានតឹងរវាងក្រុមទាំងនេះមិនទាន់ច្បាស់ភ្លាមៗទេប៉ុន្តែនៅពេលនិយាយជាមួយអ្នកស្រុកវាច្បាស់ថាក្រុមទាំងនេះមានទស្សនៈផ្ទុយគ្នាយ៉ាងច្រើនអំពីប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ពួកគេ។ អតីតខ្មែរក្រហមខ្លះមើលទៅអតីតកាលដោយមានមនោសញ្ចេតនាខណៈដែលអ្នករស់រានមានជីវិតជាច្រើនមើលទៅក្រោយពីការស្អប់ការភ័យខ្លាចនិងភាពទុក្ខព្រួយ។ បើទោះបីជាមានទស្សនៈផ្ទុយគ្នាទាំងនេះក៏ដោយក៏តំបន់នេះមានសន្តិភាពនិងជាការបង្ហាញពីសមត្ថភាពរបស់សង្គមក្រោយការប៉ះទង្គិចដើម្បីបំបែកវដ្តនៃអំពើហឹង្សា។ នៅក្នុងបរិយាកាសដ៏ពិសេសនេះមជ្ឈមណ្ឌលសន្តិភាពអន្លង់វែងខិតខំជួយដល់ប្រទេសកម្ពុជាក្នុងការផ្លាស់ប្តូរពី “ដីធ្លីវាលពិឃាត” ទៅជា “ជាតិនៃសន្តិភាពនិងការផ្សះផ្សា” ។ បច្ចុប្បន្នមជ្ឈមណ្ឌលនេះកំពុងចងក្រងឯកសារអំពីរឿងរ៉ាវរបស់សមាជិកក្រុមខ្មែរក្រហមនិងជនរងគ្រោះក្នុងតំបន់ដោយមានគោលបំណងអភិរក្សប្រវត្តិអ្នកមានឡើងនៃរបបខ្មែរក្រហមនិងជំរុញកិច្ចពិភាក្សារវាងជនរងគ្រោះខ្មែរក្រហមនិងជនរងគ្រោះពីអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ (ធាតុផ្សំដ៏សំខាន់នៃការព្យាបាលជាតិ) ។ មជ្ឈមណ្ឌលនេះកំពុងការពារនិងអភិវឌ្ឍរមណីយដ្ឋានប្រវត្តិសាស្រ្តសម្រាប់វិស័យទេសចរណ៍។ លើសពីនេះទៀតអ្នកប្រាជ្ញជាតិនិងអន្តរជាតិកំពុងប្រើប្រាស់ធនធានមជ្ឈមណ្ឌលសន្តិភាពដើម្បីធ្វើការស្រាវជ្រាវអំពីប្រវត្តិសាស្រ្តខ្មែរក្រហមនិងការផ្សះផ្សានិងការផ្សះផ្សាក្រោយជម្លោះ។ នៅទីបំផុតមជ្ឈមណ្ឌលសន្តិភាពកំពុងបង្កើតឯកសារអប់រំដើម្បីឱ្យប្រជាជនកម្ពុជានិងពលរដ្ឋនៃពិភពលោកដឹងពីប្រវត្តិសាស្រ្តពិតនិងពេញលេញរបស់ខ្មែរក្រហម។ សាលារៀនសាធារណៈនៅកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ននេះគ្រាន់តែបង្រៀនសិស្សអំពីភាពភ័យរន្ធត់ដែលបានធ្វើឡើងរវាងឆ្នាំ 1975 និង 1979 (សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ) ដែលមិនអើពើនឹងប្រវត្តិសាស្ត្រចលនាកុម្មុយនិស្តមុនឆ្នាំ 1975 និងព្រឹត្តិការណ៍យោធានយោបាយដែលបានកើតឡើងក្រោយឆ្នាំ 1979 ។ មជ្ឈមណ្ឌលសន្តិភាពអន្លង់វែងត្រូវបានឧទ្ទិសឆ្លង ដើម្បីពង្រីកកម្មវិធីសិក្សាជាតិដើម្បីរួមបញ្ចូលគន្លងទាំងមូលនៃចលនាខ្មែរក្រហម (ពីឆ្នាំ 1955 ដល់ឆ្នាំ 1999) ។ គេសង្ឃឹមថាមេរៀនដែលបានរៀនពីអតីតកាលនិងការតស៊ូប្រឆាំងអំពើហិង្សានាពេលបច្ចុប្បន្នរបស់ប្រទេសកម្ពុជាអាចជួយប្រទេសជាតិឱ្យជៀសវាងជម្លោះទាំងនោះនិងជួយប្រទេសជាតិក្រោយជម្លោះដើម្បីកសាងអនាគតដ៏រីកចំរើន។